Jan Żabiński - zoolog, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Historia dyrektora stołecznego ZOO

Kim był Jan Żabiński?

Jan Żabiński urodził się 8 kwietnia 1897 roku w Warszawie. To w stolicy dorastał, uczył się, zdobywał pierwsze doświadczenia. Ukończył studia rolnicze na SGGW, jednak ostatecznie skupił się nie tylko na karierze naukowej, ale i wojskowej. Mimo posady w Katedrze Zoologii Ogólnej i Fizjologii Zwierząt Domowych na wspomnianej uczelni, zdecydował się wstąpić do Wojska Polskiego. Tam między innymi brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej oraz służył w osobistej ochronie Józefa Piłsudskiego.

W latach 20. Żabiński ponownie zdecydował się poświęcić pracy naukowej, udało mu się obronić doktorat na Uniwersytecie Warszawskim. Zatrudnił się więc jako nauczyciel, aby w 1929 roku ostatecznie objąć stanowisko dyrektora Warszawskiego ZOO. Dzięki jego zarządzaniu ogród stał się jednym z najlepszych w Europie. Wraz z rodziną Żabiński zamieszkał na terenie ZOO w willi, którą do dziś można zwiedzać.

Czytaj także: Powstańcy wciąż potrzebują naszej pomocy. Trwa zbiórka Fundacji Legii

II wojna światowa i pomoc Żydom

Gdy wybuchła II wojna światowa ZOO, Żabiński zdecydował się dołączyć do walki z okupantem. Zniszczony przez bombardowania ogród został zamieniony na hodowlę świń, a później lisów. Byłemu dyrektorowi pozwolono jednak zostać w dawnym domu. Jako że zdecydowano również o jego zatrudnieniu, otrzymał dokumenty, dzięki którym mógł swobodnie poruszać się po Warszawie.

Żabiński bardzo szybko zaangażował się w pomoc tym, których wojna dotknęła najbardziej. Nie tylko działał w AK oraz udzielał tajnych kompletów, ale również rozpoczął ryzykowną akcję ratowania Żydów z getta. Przekazywał im fałszywe dokumenty, dzięki którym mogli opuścić zamknięty obszar i przedostać do willi oraz innych budynków na terenie ogrodu, gdzie się ukrywali. W czasie wojny przez dom Żabińskich mogło przewinąć się nawet 300 Żydów, którym uratowali życie.

Były dyrektor ZOO wziął również udział w Powstaniu Warszawskim, w czasie którego został postrzelony. Cudem udało mu się przeżyć, mimo że kula przeszła w poprzek szyi. Po zakończeniu walk trafił jednak do obozów jenieckich. Na wolność wrócił dopiero w 1945 roku.

Lata powojenne

Po wojnie udało mu się habilitować na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej. Powrócił również do kierowania stołecznym ogrodem zoologicznym, który od razu zaczął się odbudowywać. Ostatecznie, na początku lat 50. Żabiński zakończył swoją karierę w ZOO, ale jego życie zaczęły komplikować służby PRL. Był inwigilowany, próbowano go również zwerbować do współpracy, co oczywiście się nie udało.

W 1965 roku Jan Żabiński i jego żona Antonina zostali uhonorowani jako Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Sam Żabiński twierdził, że nie był bohaterem, a jako prawdziwą bohaterkę wskazywał swoją ukochaną.

Legendarny dyrektor Warszawskiego ZOO zmarł 26 lipca 1974 r. w stolicy. Został pochowany na Starych Powązkach, gdzie spoczywa wraz z żoną.

Źródło: Seria Bohaterowie Niepodległej; "Jan Żabiński" Szymona Nowaka