Nie żyje Marian Turski. Miał 98 lat

Nie żyje Marian Turski

"Odszedł bł. pamięci Marian Turski. Autorytet o światowym znaczeniu, rzecznik porozumienia polsko-żydowskiego, publicysta, historyk. Polski Żyd. Osoba, bez której nie byłoby naszego Muzeum i nie było takiego Muzeum - stojącego po stronie mniejszości, wykluczanych, krzywdzonych" - przekazali w pożegnalnym wpisie przedstawiciele Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

Mariana Turskiego zdążył już pożegnać również Rafał Trzaskowski. "[...] przeżył piekło obozu koncentracyjnego. A przez całe późniejsze życie zrobił wiele, żeby podobne piekło nigdy więcej się już nikomu nie przydarzyło. Przypominał, żeby nie być obojętnym. Nie będziemy. Obiecuję to Panu" - podkreślił prezydent Warszawy.

Marian Turski urodził się 26 czerwca 1926 r. w rodzinie polskich Żydów. Po wybuchu wojny wraz z rodziną znalazł się w getcie łódzkim - w grudniu 1942 r. wstąpił tam do konspiracyjnej antyfaszystowskiej organizacji "Lewa Związkowa" kierowanej przez członków KPP. W 1943 r. był robotnikiem w wytwórni kiełbas, a następnie w przedsiębiorstwie budowlanym. W tym okresie zdał tzw. małą maturę na tajnych kompletach. Został wywieziony z łódzkiego getta w sierpniu 1944 r., jednym z ostatnich transportów do Auschwitz. W styczniu 1945 r. przeżył marsz śmierci do Buchenwaldu, a w kwietniu, gdy do obozu zbliżały się wojska amerykańskie - marsz do Theresienstadt. Tam, chory na tyfus, doczekał wyzwolenia.

Holokaust pozbawił go najbliższych: z 43 osób przeżyły tylko cztery. Gdy wojna się kończyła, Marian Turski miał 19 lat. W sierpniu 1945 r. wrócił do Polski i przebywał na terenie Dolnego Śląska, gdzie działał w Związku Walki Młodych (ZWM) m.in. w Mieroszowie i Wałbrzychu. W listopadzie 1945 r. przyjęto go do PPR. W październiku 1946 r. przeniósł się do Wrocławia, gdzie przez dwa lata studiował prawo i historię na Uniwersytecie Wrocławskim. W połowie lat 50. Turski był redaktorem naczelnym "Sztandaru Młodych", w 1957 r. został publicystą, a od 1958 r., przez prawie 70 lat, pełnił funkcję kierownika działu historycznego tygodnika "Polityka".

Marian Turski był pomysłodawcą, współtwórcą i przewodniczącym Rady Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, a także wiceprzewodniczącym Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny, członkiem zarządu głównego Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej oraz Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej.

Gdy Marian Turski przemówił w dniu obchodów 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz, jego słowa obiegły cały świat. Powołując się na swojego przyjaciela Romana Kenta, Turski zaproponował przyjęcie jedenastego przykazania: "Nie bądź obojętny".

- I to chciałbym powiedzieć mojej córce, to chciałbym powiedzieć moim wnukom. Rówieśnikom mojej córki, moich wnuków, gdziekolwiek mieszkają: w Polsce, w Izraelu, w Ameryce, w Europie Zachodniej, w Europie Wschodniej. To bardzo ważne. Nie bądźcie obojętni, kiedy widzicie, że przeszłość jest naciągana do aktualnych potrzeb polityki. Nie bądźcie obojętni, kiedy jakakolwiek mniejszość jest dyskryminowana. Istotą demokracji jest to, że większość rządzi, ale demokracja na tym polega, że prawa mniejszości muszą być chronione. Nie bądźcie obojętni, kiedy jakakolwiek władza narusza przyjęte umowy społeczne, już istniejące. Bądźcie wierni temu przykazaniu. Jedenaste przykazanie: "Nie bądź obojętny!". Bo jeżeli będziecie obojętni - to nawet się nie obejrzycie jak na was, na waszych potomków "jakieś Auschwitz" nagle spadnie z nieba - powiedział Turski.

27 stycznia tego roku, w 80. rocznicę wyzwolenia Auschwitz-Birkenau, Marian Turski również wystąpił z przesłaniem. - Drodzy przyjaciele, od co najmniej dwóch tysięcy lat naszej cywilizacji towarzyszy wizja apokalipsy. Oto pojawiają się czterej jeźdźcy apokalipsy: wojna, zaraza, głód i śmierć. Ludzie są porażeni strachem, sparaliżowani ze strachu. Czują się całkowicie bezradni. Co robić? - mówił. I odpowiedział cytatem z rabina Nachmana z Bracławia: "Nie bać się wcale".

Znani z Warszawy zmarli w 2024 roku. Oni odeszli w ostatnich 12 miesiącach: