Słynny Orbis w Warszawie jest już zabytkiem. Decyzja wojewódzkiego konserwatora

Orbis - symbol powojennej odbudowy i połączenie stylów

Historyczny zespół budowlany przy Alejach Jerozolimskich, obejmujący obiekty wzniesione w latach 1951-1955, został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych. Jak wskazał w uzasadnieniu Marcin Dawidowicz, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, kompleks jest wyjątkowym świadectwem historii. To „przykład podejmowanej w powojennej Warszawie próby połączenia dziedzictwa modernizmu, estetyki socrealistycznej z przedwojenną, w większości zniszczoną zabudową wielkomiejską”.

Wartość artystyczna budynków wyraża się w spójnej kompozycji brył, które połączono wspólną, klasycyzującą elewacją. Projekt autorstwa m.in. Zygmunta Stępińskiego stanowił zapowiedź kierunków architektonicznych, które w pełni rozwinęły się przy budowie osiedli MDM czy Muranowa. Co istotne, zachowały się oryginalne elementy wystroju, takie jak boniowanie przyziemia, fryzy, sztukaterie oraz zróżnicowana stolarka. Mimo ujednolicenia budynki nie utraciły indywidualnego charakteru, a nawiązania do przedwojennej zabudowy wciąż są czytelne.

Od carskich kamienic do socrealistycznych biurowców

Fundamentem dla powojennych biurowców stały się relikty XIX-wiecznych kamienic. Budynek przy ul. Brackiej 16 (kojarzona przez wielu warszawiaków z uwagi na charakterystyczny globus umieszczony na szczycie budynku, dawna siedziba Orbisu) wzniesiono już w latach 1882-83 według projektu Teofila Tytusa. Sąsiednie gmachy przy Al. Jerozolimskich 30 i 32, zaprojektowane przez Adolfa Wolińskiego, powstały dla rosyjskiego kupca Wsiewołoda Istomina. To właśnie na elewacji jednego z nich umieszczono popiersia Adama Mickiewicza oraz Aleksandra Puszkina autorstwa Andrzeja Pruszyńskiego, które odtworzono po wojnie.

Po zniszczeniach wojennych, na początku lat 50. XX wieku, zatwierdzono projekt wspólnej elewacji dla budynków, nadając im monumentalny, jednolity wygląd. Kamienice nadbudowano, by wyrównać ich wysokość, a ich fasady ujednolicono, zachowując jednak wspomniane popiersia jako świadectwo przeszłości. Dziś w historycznych murach mieszczą się m.in. Kuratorium Oświaty w Warszawie, Mazowiecki Urząd Wojewódzki oraz placówki Urzędu m.st. Warszawy.

Historyczny zespół budynków przy Al. Jerozolimskich 28, 30, 32 oraz ul. Brackiej 16 w Warszawie: