August Agbola O’Brown - kim był czarnoskóry powstaniec Warszawy?
W biografii Augusta Agbola O’Browna więcej jest luk i znaków zapytania, niż faktów i pewnych odpowiedzi. Wiadomo, że urodził się w 1895 roku w Lagos na terenie dzisiejszej Nigerii. Zarabiał na życie jako muzyk jazzowy (perkusista) i w tym charakterze w 1922 roku trafił do Polski. Poznał żonę, z którą miał dwójkę dzieci, jednak małżeństwo nie przetrwało próby czasu, a O’Brown w 1932 roku przeniósł do Warszawy.
W 1949 roku August Agbol O’Brown zgłosił się do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, podając, że brał udział w obronie Warszawy w 1939 roku, a także w powstaniu warszawskim. Zyskał popularność jako jedyny czarnoskóry uczestnik Powstania Warszawskiego. Jego sława przetrwała próbę czasu, czego wyrazem było w 2019 roku odsłonięcie w Warszawie, u zbiegu pasażu Wiecha i ul. Chmielnej, obelisku ku jego pamięci.
Czarnoskóry powstaniec - prawda czy mit?
W ostatnich latach pojawiły się jednak poważne wątpliwości, co do historii O’Browna i jego udziału w bohaterskim zrywie z 1944 roku. Przede wszystkim brak jest pewnych źródeł historycznych dotyczących jego losów w czasie wojny. To tym bardziej zaskakujące, że przecież udział osoby czarnoskórej w walkach z pewnością wzbudziłby zainteresowanie mediów i zostałby uwieczniony na fotografiach.
Co więcej, przez lata krążyły ujęcia filmowe ukazujące O’Browna z bronią i w mundurze, ale okazało się, że pochodzą one z filmu "Żołnierz zwycięstwa" z 1953 r., o życiu gen. Karola Świerczewskiego, w którym występował jako statysta.
Brak jest też relacji innych powstańców, którzy wspominaliby, że walczyli u boku O’Browna - powstaniec warszawski Jan Radecki ps. „Czarny” twierdził co prawda, że widział czarnoskórego mężczyznę w dowództwie batalionu Iwo przy ul. Marszałkowskiej 74, ale nie znał jego nazwiska. Trudno więc stwierdzić, czy był to August Agbol O’Brown.
W latach 50. O’Brown ożenił się z inną Polką, z którą wyemigrował do Wielkiej Brytanii, gdzie urodziła im się córka. Mężczyzna zmarł w Londynie w 1976 roku, a kwestia jego udziału w Powstaniu Warszawskim do dziś stoi pod znakiem zapytania.
Obchody 81. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego (30.07.2025):
