Prezes UTK o opóźnieniach pociągów, wypadkach, akcjach edukacyjnych i przyszłości kolei

Jakub Oworuszko, eska.pl: Pociągi cieszą się rekordowym zainteresowaniem wśród podróżnych. Z czego to wynika?

Dr inż. Ignacy Góra, prezes Urzędu Transportu Kolejowego: Rzeczywiście wyniki przewozowe z ostatnich miesięcy mogą cieszyć. Według statystyk, które prowadzimy w Urzędzie Transportu Kolejowego, w lipcu z usług kolei skorzystało rekordowo 30,5 mln osób. W porównaniu z lipcem 2021 r. oznacza to wzrost o 6,9 mln osób, czyli o prawie 30 proc. Wynik ten jest też lepszy o 2,4 mln niż w lipcu 2019 r., ostatnim roku przed wybuchem pandemii. To również najlepszy pod względem liczby pasażerów lipiec od czasu prowadzenia statystyk kolejowych przez UTK. Wzrost liczby pasażerów w bieżącym roku jest pozytywnym zjawiskiem i świadczy o tym, że kolej przetrwała trudne chwile pandemii Covid-19.

Pasażerowie chętniej korzystają z kolei także dzięki rosnącej jakości taboru kolejowego i konkurencyjnym czasom przejazdu na wielu trasach w Polsce. Bardzo ważne są też oferty promocyjne przewoźników. Ich rozbudowa oraz np. dynamiczna cena biletów uzależniona od popytu na dany pociąg sprawiają, że coraz więcej osób zaczęło rozważać kolej jako alternatywę dla swojego samochodu. Cieszy mnie, że coraz więcej osób zwraca także uwagę na ekologiczny wymiar podróży koleją, która jest najbardziej przyjazną środowisku formą transportu zbiorowego. W naszym projekcie EkoKolej wykazaliśmy, jak dużą przewagę w kwestii niskiej emisji CO2 czy hałasu ma kolej nie tylko nad samochodami, ale także nad samolotami. Wszystkie te atrybuty kolei sprawiają, że kolej staje się pierwszym wyborem podczas podejmowania decyzji o wyborze środka lokomocji. Niewątpliwie duży wpływ na popularność kolei ma w ostatnim czasie np. cena paliwa, która skłania coraz większe grono zmotoryzowanych do przesiadki do pociągów.

Jak inflacja, kryzys gospodarczy wpływają na kolej? Czy możemy spodziewać się dużego wzrostu cen biletów?

Rosnące ceny paliw i energii to duże wyzwanie dla kolei w Polsce i Europie. Mogą one wpływać na ofertę przewozów pasażerskich, w tym ceny biletów i konkurencyjność przewozów w najbliższym czasie. Prezes UTK nie ma wpływu na decyzje biznesowe przewoźników w kwestii cen biletów. Tutaj największy i realny wpływ mają organizatorzy publicznego transportu zbiorowego.

Rosnące koszty energii, wzrastające koszty operacyjne – to bolączki wszystkich gałęzi transportu. Kolej ma jednak pewną przewagę, którą może wykorzystywać. Promujemy kolej jako najbardziej ekologiczną formę transportu i widzimy, że społeczeństwo zwraca na to uwagę. To dla kolei duża szansa. Temu poświęciliśmy ubiegłoroczne obchody Europejskiego Roku Kolei, w trakcie których zrealizowaliśmy szereg inicjatyw promujących ekologiczny wymiar kolei. Podkreślamy, że na wiele współczesnych problemów kolej jest doskonałą odpowiedzią. Już teraz zyskuje ona zwolenników, nie tylko w codziennych podróżach do pracy czy szkoły, ale także w podróżach nocnych na dłuższych trasach, które jeszcze do niedawna spisywane były na straty. Obecnie koleje europejskie coraz więcej inwestują w międzynarodowe pociągi nocne. Cieszą się one ogromną popularnością, ponieważ są komfortowe i przede wszystkim ekologiczne. Warto, aby także polskie koleje wpisały się w ten europejski trend.

Podróżni wciąż skarżą się na opóźnienia pociągów. Dlaczego z tym jest taki problem?

Punktualny przyjazd do celu podróży jest jednym z ważnych elementów ocenianych przez klientów kolei. Niestety uległo to w ostatnim czasie pogorszeniu, choć nie dotyczy to wszystkich przewoźników. W II kwartale br. do stacji końcowej punktualnie przyjechało blisko 90 proc. pociągów pasażerskich, co oznacza spadek o 1,3 punktu procentowego w porównaniu do I kwartału tego roku. Z uwagą przyglądamy się działaniom, jakie w tej kwestii obecnie podejmują i planują przewoźnicy kolejowi w celu zmniejszenia ryzyka opóźnień. Zwracamy szczególną uwagę na konieczność odpowiedniego utrzymania taboru, działanie urządzeń zasilania czy planowanie obiegów pociągów. To czynniki, których wpływ na punktualność można zmniejszyć poprzez odpowiednie działania.

Są jednak także inne powody opóźnień, które nie wynikają z winy przewoźników. Wiele z nich jest związanych z zakłóceniami wywołanymi stanem infrastruktury i urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Często mamy też do czynienia z nieodpowiednim planowaniem prac budowlanych na torach. Zamknięcia tras, objazdy czy uszkodzenia urządzeń wymuszają ograniczenia prędkości pociągów, nieplanowane postoje itp., co też generuje opóźnienia. Trzeba podkreślić, że występują także przyczyny zewnętrzne, dla których nie można wskazać konkretnego winnego – są to np. warunki atmosferyczne, kolizje, migracje zwierząt, zdarzenia wymagające interwencji policji czy pogotowia ratunkowego.

Na opóźnienia pociągów wpływ mają także wypadki na przejazdach. Jaka to jest skala?

Wypadki to zawsze ludzka tragedia. Nie pozostają one jednak bez wpływu na funkcjonowanie systemu kolejowego, powodując zakłócenia w przewozach, opóźnienia pociągów oraz związane z tym straty dla przewoźników kolejowych i ich klientów. W 2021 r. łączny czas opóźnień pociągów pasażerskich i towarowych na liniach kolejowych z powodu wypadków na przejazdach kolejowo-drogowych, wypadków z udziałem osób przechodzących przez tory w miejscach niedozwolonych oraz samobójstw i prób samobójczych wyniósł 279,6 tys. minut, co w przeliczeniu stanowi ponad 194 dni.

Na koniec 2021 r. w Polsce było 12 171 przejazdów kolejowo-drogowych. Wypadki na przejazdach kolejowo-drogowych oraz podczas przechodzenia przez tory w miejscach niedozwolonych to ponad 70 proc. wszystkich wypadków na liniach kolejowych. Bezpieczeństwo na przejazdach i przejściach jest zatem istotniejszym wyzwaniem dla systemu kolejowego. Wniosek ten potwierdzają statystyki – w 2021 r. na przejazdach i przejściach na liniach kolejowych doszło do 216 wypadków. We wszystkich tych zdarzeniach zginęło 48 osób. Więcej ofiar śmiertelnych na kolei – 100 – jest skutkiem zdarzeń związanych z przechodzeniem przez tory w miejscach niedozwolonych. To zdarzenia, które mają istotny wpływ na opóźnienia pociągów. Z powodu wypadków bardzo często pociąg nie może kontynuować jazdy, więc konieczne jest zorganizowanie komunikacji zastępczej. To generuje dodatkowe utrudnienia dla podróżnych, którzy finalnie docierają do stacji docelowej kilka godzin po czasie.

Dlatego UTK od wielu lat edukuje społeczeństwo, przekazuje informacje, jak zachowywać się bezpiecznie np. na przejazdach kolejowo-drogowych. Obecnie prowadzona przez nas Kampania Kolejowe ABC II z bohaterem nosorożcem Rogatkiem skierowana jest nie tylko do dzieci, ale także do dorosłych. To od nas wszystkich zależy bezpieczeństwo przy pokonywaniu przejazdów kolejowo-drogowych. Apeluję o to, aby zawsze, niezależnie od sytuacji, zachowywać w tych miejscach szczególną ostrożność. Ważna jest także nieuchronność kary za przekroczenie przejazdu kolejowo-drogowego przy zamkniętych rogatkach lub włączonej sygnalizacji. W tej kwestii działamy, aby można było wdrożyć innowacyjne systemy, które na wzór fotoradarów będą rejestrować kierowców łamiących przepisy. Zdajemy sobie sprawę z tego, że wysokie mandaty to jedno, ale nieuchronność kary to także kluczowy aspekt, który może ograniczyć liczbę niebezpiecznych zachowań kierowców.

No właśnie, jednym z działań edukacyjnych, które ma poprawić bezpieczeństwo na przejazdach jest Kampania Kolejowe ABC. Proszę powiedzieć, na czym ona konkretnie polega?

Kampania Kolejowe ABC prowadzona przez Urząd Transportu Kolejowego promuje bezpieczne zachowania na terenach kolejowych. Pierwsza edycja projektu była skierowana głównie do dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Natomiast prowadzona obecnie Kampania Kolejowe ABC II dociera nie tylko do najmłodszych, ale także do dorosłych. W ramach prowadzonych działań uświadamiamy naszym odbiorcom, jak ważne jest przestrzeganie zasad bezpieczeństwa podczas przekraczania przejazdów kolejowo-drogowych. Uczymy także bezpiecznego zachowania w pobliżu torów, na dworcach, peronach czy podczas podróży pociągiem. Dzięki dofinansowaniu ze środków Funduszu Spójności organizujemy ciekawe i kreatywne spotkania z dziećmi w szkołach i przedszkolach na terenie całej Polski. Realizujemy także wiele innych działań w ramach szeroko zakrojonej kampanii w mediach.

Prowadząc pierwszą edycję kampanii, spotkaliśmy się z ponad 21 tys. dzieci z 764 placówek oświatowych. Przygotowaliśmy pięć spotów edukacyjnych, które w telewizji obejrzało ponad 23 mln widzów, w kinach 8 mln, a w Internecie ponad 25,5 mln. W 18 największych miastach w Polsce pojawiły się billboardy przypominające, że na przejazdach kolejowych należy zachować szczególną ostrożność. Dodatkowo przygotowaliśmy filmy we współpracy ze znanymi vlogerami. Każdy nauczyciel może bezpłatnie pobrać podręczniki dla dzieci z różnych grup wiekowych, aby samodzielnie przeprowadzić lekcję o bezpieczeństwie. Ciekawym wydarzeniem była Akcja Mural, w której uczniowie klas III-VI szkół podstawowych mieli okazję wziąć udział w konkursie na najlepszą pracę plastyczną, prezentującą zasady bezpieczeństwa na terenach kolejowych. Mieliśmy ponad 19 tys. uczestników z całej Polski, a do udziału w konkursie nadesłano prawie 2 tys. prac. Wszystkie te działania mają na celu edukowanie społeczeństwa, jak ważne jest odpowiednie zachowanie na obszarze kolejowym.

Co było powodem zainicjowania działań w ramach Kampanii Kolejowe ABC II?

Wychodzimy z założenia, że edukacja od najmłodszych lat pomaga wyrobić prawidłowe nawyki w człowieku. Poprzez realizację Kampanii Kolejowe ABC uczymy dzieci zachowań, które w przyszłości mogą uchronić je i ich bliskich przed niebezpieczeństwem. Chcemy docierać do jak największej liczby odbiorców z naszym przekazem, dlatego kontynuujemy działania w tym zakresie. Obecnie realizujemy Kampanię Kolejowe ABC II, która została zainaugurowana w ubiegłym roku. W tej edycji dalej prowadzimy edukację przez zabawę dla przedszkolaków i uczniów szkół podstawowych – od początku 2022 r. spotkaliśmy się z prawie 4 tys. dzieci, a liczba ta do końca przyszłego roku ma wzrosnąć do 10 tys.  Dodatkowo szczególną uwagę kierujemy na równie ważną grupę docelową, czyli rodziców, nauczycieli i wychowawców tych dzieci. Dzięki środkom unijnym możemy prowadzić szeroko zakrojoną kampanię medialną. Zapewne wielu czytelników miało już okazję zobaczyć nasze najnowsze spoty z bohaterem Kampanii Kolejowe ABC, czyli znanym i lubianym Rogatkiem. W tej edycji projektu zamierzamy przygotować łącznie trzy spoty skierowane do osób dorosłych i pięć spotów dla dzieci. Emitujemy je w telewizji, internecie, kinach, na terenach kolejowych i w pociągach. Przygotowujemy także spoty radiowe, reklamy zewnętrzne, dodatkowe działania w telewizji czy promocję bezpieczeństwa w popularnym wśród rodziców i nauczycieli dzienniku elektronicznym. Dodatkowo pracujemy nad grami edukacyjnymi, komiksami i konkursami. Organizujemy także wydarzenia edukacyjne dla całych rodzin. Nasze pomysły oraz przygody Rogatka można śledzić nie tylko na stronie internetowej kolejoweabc.pl, ale także Facebooku i Instagramie oraz na coraz bardziej popularnym TikToku.

Jakie wskazówki można przekazać dzieciom, aby były bezpieczne podczas podróżowania pociągiem?

Warto powtarzać znane ze spotów z Rogatkiem hasło "Widzisz szlaban opuszczony, to nie przechodź z żadnej strony". Mogłoby się zdawać, że jest to oczywiste, ale niestety, jak pokazują statystyki czy nagrania z monitoringu przejazdów kolejowych, zachowania kierowców bywają bardzo nieodpowiedzialne, nawet pomimo zamkniętych rogatek. Zwracajmy uwagę dzieciom na to, że nie wolno przechodzić przez tory w miejscu niedozwolonym lub przy zamkniętych rogatkach albo włączonej sygnalizacji i sami przestrzegajmy przepisów. Przebywając na peronie, nie wolno zbliżać się do jego krawędzi. Dla naszego bezpieczeństwa, przy oczekiwaniu na pociąg lub pokonywaniu torów w miejscu do tego przeznaczonym, zdejmijmy słuchawki z uszu, aby zachować czujność. Podczas podróży pociągiem nie wolno wychylać się przez okno, jeśli możemy je otworzyć. Warto dowiedzieć się, w którym przedziale znajduje się obsługa, która może być pomocna w pewnych sytuacjach. Nie powinniśmy także na peronie czy przejeździe kolejowym jeździć na rowerze, deskorolce czy na rolkach.  Zwracajmy uwagę także na to, aby nie wchodzić na obszar kolejowy, mając np. balon na sznurku lub latawiec, który może dotknąć sieci wysokiego napięcia. Niedozwolone jest także przechodzenie czy przejeżdżanie pod zamykającymi się rogatkami. Wszystkich tych zasad uczymy w ramach kreatywnych zajęć Kampanii Kolejowe ABC II. Każdy może wykorzystać w zabawach z dziećmi nasze materiały edukacyjne, które są dostępne na stronie kolejoweabc.pl. Pozwolą one nie tylko np. umilić podróż pociągiem, ale także nauczyć dzieci prawidłowego zachowania podczas podróży pociągiem.  

Podsumowując: jak zmieni się kolej w najbliższych latach, np. w kontekście budowy CPK?

Z pewnością na przyszłość kolei wpływ będzie miała budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego. To ogromny projekt, składający się także z dużego komponentu kolejowego obejmującego obszar właściwie całego kraju. Niewątpliwie budowa kolei dużych prędkości skróci czas podróży nie tylko pomiędzy dużymi miastami i stolicą, ale także z mniejszych, takich jak Nowy Sącz, Giżycko czy Wałbrzych. Rozbudowa siatki połączeń kolejowych na skalę CPK pozwoli radykalnie zwiększyć dostępność kolei w wielu regionach naszego kraju, które obecnie są wykluczone komunikacyjnie. Warto jednak pamiętać, aby równocześnie dbać także o rozwój połączeń regionalnych i aglomeracyjnych, które już istnieją lub mogą powstać dzięki reaktywacji nieczynnych obecnie linii kolejowych. Codzienne dojazdy do pracy czy szkoły są równie ważne jak podróże pomiędzy dużymi miastami Polski. Szczególną uwagę należy zwrócić na udrożnienie linii kolejowych w miastach i aglomeracjach, ponieważ rosnąca liczba połączeń dalekobieżnych, lokalnych, a także towarowych już teraz sprawia, że nie dla wszystkich pociągów wystarcza miejsca.

Niewątpliwie kolej w Polsce i Europie czeka rozwój. Już teraz widać to nie tylko po trendzie powrotu pasażerów do kolei, ale także po tym, jak społeczeństwo zwraca uwagę na ekologiczny wymiar swoich podróży. A kolej w tej kwestii ma niezaprzeczalnie dużą przewagę. Dlatego przewoźnicy powinni wsłuchiwać się w oczekiwania pasażerów, bowiem szybkie reagowanie na potrzeby klientów jest obecnie jednym z najważniejszych warunków konkurencyjności.

Najbliższe lata to także duże plany zakupowe i modernizacyjne przewoźników kolejowych. Jeśli zostanie zapewnione ich odpowiednie finansowanie, pasażerowie w Polsce będą mieli do dyspozycji coraz bardziej nowoczesne i komfortowe pociągi na wielu trasach. Nowoczesna i dostępna dla wszystkich pasażerów kolej, w tym osób z niepełnosprawnościami, jest niezbędna do rozwoju gospodarczego i odpowiada na cele klimatyczne, które stawia przed nami Unia Europejska. Jeśli chcemy, aby kraje europejskie do 2050 r. były zeroemisyjne, nie ma innego wyjścia w obszarze transportu, jak inwestowanie w rozwój nowoczesnej kolei, nie tylko dalekobieżnej, ale także regionalnej i aglomeracyjnej.