"Tajny raport" ZUS już dostępny
Jak przekazał w serwisie wp.pl Słowik, omawiany raport został zamówiony przez ZUS w Polskiej Sieci Ekonomii jeszcze w 2023 r. Dziennikarz podał, że dokument miał skupiać się na "analizie konsekwencji dobrowolnego oskładkowania osób prowadzących działalność gospodarczą". Ostatecznie Zakład otrzymał gotowy, przygotowany przez dr Janinę Petelczyc i dra Tomasza Lasockiego raport w połowie 2024 r.
Do momentu publikacji tekstu Słowika nie został on jednak oficjalnie przedstawiony. Tłumaczono to faktem, iż dokument został zamówiony przez poprzednią prezes i ostatecznie przekierowany do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Niedługo później ZUS zmienił jednak swoją decyzję - obecnie raport można już znaleźć na stronie internetowej instytucji.
Wielu samozatrudnionym mogłoby grozić ubóstwo emerytalne - szczególnie narażone są kobiety
Co dokładnie znalazło się w opracowaniu? Autorzy zaznaczyli, że choć w Polsce pracuje bardzo wiele osób samozatrudnionych, a "statystyczny samozatrudniony osiąga przeciętnie dwa razy większy dochód niż wynosi zarobek pracownika", osoby te płacą niskie składki na ubezpieczenia społeczne. Choć omawiane składki mogłyby oczywiście być większe, samozatrudnieni najczęściej wybierają ich wymiar minimalny. Nie można więc wątpić, iż podobna decyzja odbije się na przyszłych świadczeniach.
Najbardziej niepokojący punkt ekstraktu opracowania rozpoczyna się jednak słowami: "Perspektywa minimalnych emerytur to największe zagrożenie dla systemu emerytalnego, a samozatrudnieni są szczególnie zagrożeni ubóstwem emerytalnym". "Osoby, które prowadziły działalność przez 30/35 lat, lecz zaczęły aktywność zawodową po 1998 r., niezależnie od korzystania z ulg i zwolnień - nie będą miały w wieku emerytalnym środków wystarczających do obliczenia emerytury minimalnej. Ponadto korzystanie ze zwolnień, a nawet z ulg składkowych może prowadzić do niezebrania stażu wystarczającego do obliczenia najniższej emerytury" - czytamy. Aby w przyszłości do wymienionych osób trafiła emerytura minimalna, wymagane będzie finansowe wsparcie państwa.
W raporcie zaznaczono też, że ubóstwo emerytalne przy wprowadzeniu dobrowolnego ZUS-u grozi przede wszystkim samozatrudnionym kobietom. Dlaczego? Chociażby ze względu na niższy wiek emerytalny oraz - w znacznej części - mniejsze dochody niż mężczyźni. "Ich sytuację może częściowo i w minimalnym zakresie ratować tylko posiadanie minimalnego stażu, uprawniającego do emerytury minimalnej" - podkreślono.
Co z dobrowolnym ZUS-em?
Jak autorzy opracowania odnieśli się ostatecznie do idei wprowadzenia tzw. dobrowolnego ZUS-u? "Na żadnej płaszczyźnie funkcjonowania w systemie ubezpieczeń społecznych nie istnieje rzeczywista potrzeba wprowadzenia dobrowolności podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu samozatrudnionych. Co więcej, realizacja tej koncepcji w realiach polskiego systemu przyczyni się do pogłębienia problemów, które już występują [...]. Skala owych problemów częstokroć niekorzystnie wyróżnia Polskę na tle Europy" - czytamy.
Wśród głównych zagrożeń przy wprowadzeniu tego rodzaju rozwiązania autorzy wskazali m.in. ryzyko braku powszechności dostępności do systemu zabezpieczenia społecznego, potencjalne zwiększanie się zjawiska tzw. fałszywego samozatrudnienia oraz instrumentalizacji uczestnictwa w systemie, a także dodatkowe obciążanie państwa, dopłacającego do minimalnych emerytur.
Obecny system? "Dysfunkcjonalny"
Jednocześnie w raporcie stwierdzono, że "obecnie funkcjonujący w Polsce model ubezpieczenia społecznego samozatrudnionych należy również uznać za dysfunkcjonalny". Tym samym autorzy zarekomendowali m.in. "uproszczenie zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym samozatrudnionych", "powiązanie oskładkowania z rzeczywistąsytuacją finansową samozatrudnionego", zastąpienie dzisiejszych ulg i zwolnień "obniżeniem minimalnej podstawy wymiaru składek w pierwszym okresie prowadzenia firmy", oraz "uporządkowanie zasad dotyczących zbiegów i podlegania ubezpieczeniom".
"Nie mniej istotne i niezwykle ważne w systemie zdefiniowanej składki jest podwyższenie wieku emerytalnego kobiet i docelowe wyrównanie go z wiekiem emerytalnym mężczyzn. Niższy wiek emerytalny kobiet w sposób drastyczny przyczynia się do obniżania wysokości ich świadczeń oraz znacznie zwiększa poziom dofinansowywania świadczeń (do wysokości emerytury minimalnej) przez państwo. Nierówny wiek emerytalny uderza więc zarówno w same uprawnione, jak i w całe społeczeństwo" - stwierdzili finalnie autorzy.
Tak wygląda Plac Czterech Automatów Paczkowych na warszawskiej Woli - zobacz zdjęcia:
