To była tysięczna szkoła na tysiąclecie Polski. 60 lat temu otwarto tę podstawówkę w Warszawie

2025-09-04 12:07

Program "tysiąca szkół na Tysiąclecie Państwa Polskiego" to jedna z najgłośniejszych i najbardziej ambitnych inicjatyw w polskiej oświacie w XX wieku. Choć miała propagandowy wydźwięk niewątpliwie rozwinęła infrastrukturę edukacyjną na terenie kraju. Dokładnie 60 lat temu otworzono tysięczny obiekt w ramach tej akcji z czasów PRL - powstał on na warszawskiej Woli.

Ta szkoła w Warszawie była tysięczna w programie tysiąca szkół

Program "tysiąca szkół na tysiąclecie Polski" z czasów PRL-u był odpowiedzią na przeludnienie w polskich szkołach na skutek pojawienia się w nich powojennego wyżu demograficznego, a przy okazji propagandowym spektaklem władz Polski Ludowej. Chciały one w ten sposób udowodnić, że są w stanie przeprowadzić tego typu ambitny projekt obejmujący swą skalą cały kraj.

Pierwszą szkołą-pomnikiem została Szkoła Podstawowa nr 7 im. gen. Karola Świerczewskiego w Czeladzi na Śląsku, którą uroczyście otwarto 26 lipca 1959 roku - w niespełna rok od ogłoszenia programu. Dziś nosi ona imię 1000-lecia Państwa Polskiego.

Z czasem projekt doczekał się realizacji zapowiadanej tysięcznej szkoły - jako jej lokalizacją wybrano warszawską Wolę, a konkretnie ulicę Ożarowską 69. To tutaj, na początku września 1965 roku otwarto nową siedzibę Szkoły Podstawowej nr 148 im. Hugona Kołłątaja. Od tamtych chwil mija zatem 60 lat, a szkoła nadal funkcjonuje na edukacyjnej mapie Warszawy.

Otwarcie nowej szkoły nastąpiło 4 września 1965 roku. Wówczas nadano też jej imię działacza oświecenia, jednego z twórców Konstytucji 3 maja i reformatora oświaty – Hugona Kołłątaja. Uroczystościom przewodniczył ówczesny marszałek sejmu, przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Społecznego Funduszu Budowy Szkół Tysiąclecia – Czesław Wycech.

W nowo otwartym budynku podjęło naukę około tysiąca uczniów. Szkoła miała wówczas dobrze wyposażonych osiemnaście izb lekcyjnych, pięć pracowni, stołówkę, świetlicę oraz boisko sportowe.

"Tysiąclatki" w Warszawie - gdzie powstały szkoły?

Ostatecznie w całym programie "Tysiąca szkół" powstało 1417 placówek edukacyjnych, co stanowiło istotny sukces. W samej Warszawie zbudowano 62 takie obiekty (pierwszym była w 1960 roku siedziba XVII Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Śródmieściu).

Choć dziś wielu zarzuca szkołom "tysiąclatkom" architektoniczną prostotę (lub wręcz - brzydotę), co wynikało z tego, że były realizowane z prefabrykowanych fragmentów ścian i stropów i w oparciu o jeden z kilku standardowych, ogólnokrajowych projektów, to nie da się ukryć, że zrealizowały swoje podstawowe zadanie, a więc zwiększyły dostępność do edukacji - zwłaszcza w mniejszych ośrodkach i na prowincji, gdzie wcześniej dzieci musiały się uczyć w fatalnych warunkach.

Co ciekawe, w związku z trwającą wówczas zimną wojną, część szkół posiadała schrony przeciwlotnicze, a dodatkowym przeznaczeniem tych budynków, uwzględnianym podczas projektowania, było również użycie ich w razie wojny w charakterze szpitali polowych.

Warto pamiętać, że budowa "tysiąclatek" była tzw. czynem społecznym, a więc część środków finansowych pochodziła ze społecznych składek wpłacanych przez zakłady pracy, kopalnie i osoby prywatne. 

Tak wygląda tysięczna szkoła oddana w ramach programu "Tysiąca szkół na tysiąclecie Państwa Polskiego" w Warszawie, 60 lat temu: 

Tak wyglądała moda szkolna w PRL-u. Mundurek był obowiązkiem ucznia